Kenan Evren’in Yaşamının Detayları
- Doğumu ve Ailesi: 17 Temmuz 1917’de Manisa’nın Alaşehir ilçesinde doğdu. Babası, Fatih Medresesi mezunu olan ve çeşitli memuriyetlerde bulunan Hayrullah Bey’di. Annesi Naciye Hanım’dı. Ailesi, Rumeli kökenliydi; baba tarafı Preşovalı, anne tarafı ise Ziştovili’ydi.
- Eğitim Hayatı: İlkokulu memleketi Alaşehir’de tamamladıktan sonra, ailesinin maddi durumu nedeniyle Manisa’da parasız yatılı olarak ortaokula devam etti. Askerî liseye gitmek istediyse de ailesinin karşı çıkması üzerine Balıkesir Lisesi’ne kaydoldu. Lise eğitiminin yarım kalmaması için ailesi İstanbul’a taşındı ve Kadıköy Lisesi’ne yazıldı. Buradaki eğitimini tamamladıktan sonra askerî lise sınavlarını kazandı ve Topkapı’daki Maltepe Askerî Lisesi’nde öğrenimine devam etti. 1936’da bu liseden, 1938’de ise Harp Okulu’ndan mezun oldu. Topçu Atış Okulu’ndaki eğitimini de 1940 yılında tamamladı.
- Askerlik Kariyeri: 1942 yılında üsteğmen rütbesine terfi etti. II. Dünya Savaşı yıllarında Trakya bölgesinde görev yaptı. 1944 yılında Sekine Hanım’la evlendi ve bu evlilikten üç kız çocuğu oldu. 1946’da girdiği Harp Akademisi’nden 1949’da mezun oldu ve kurmay yüzbaşı rütbesine yükseldi. Genelkurmay Eğitim Şubesi’nde görev aldı ve 1952-1956 yılları arasında burada çalıştı. Bu dönemde NATO’nun Napoli’de düzenlediği manevra, tatbikat ve eğitim toplantılarına katıldı. 1957 yılında babasını kaybetti. Yarbaylığa terfi ettikten sonra İstanbul’a tayin edildi ve Birinci Ordu Harekât Dairesi başkan yardımcılığı görevine getirildi. Ayrıca Kara Harp Akademisi’nde öğretmenlik yaptı. Eşinin teşvikiyle Kore’ye gitmek için başvurdu ve 1958-1959 yılları arasında 9. Kore Türk Tugayı’nda önce Harekât ve Eğitim şube müdürlüğü, ardından da kurmay başkanlığı görevlerini üstlendi. Kore’deki başarılı çalışmaları sayesinde bir yıl erken terfi alarak devre arkadaşlarının önüne geçti. Bu terfi, daha sonra Kara Kuvvetleri komutanı ve Genelkurmay başkanı olmasında önemli bir rol oynadı.
- 27 Mayıs Darbesi ve Sonrası: 27 Mayıs 1960 darbesi sırasında Ordu Donatım Okulu kurmay başkanlığı görevini yürütmekteydi. Sosyal demokrat görüşleriyle tanınan Evren, 27 Mayıs’ı destekledi ancak rütbe disiplinine uyulmaması nedeniyle bu durumu benimsemedi. Darbe sonrası kurulan Millî Birlik Komitesi tarafından yapılan tasnifte “A” kategorisine ayrıldı ve Konya’da İkinci Ordu Harekât Eğitim başkanlığına atandı. Daha sonra Muş’taki 227. Piyade Alay komutanlığına gönderilince bir ara istifa etmeyi düşündüyse de vazgeçti. Ardından Erzurum’daki 9. Kolordu kurmay başkanlığı ve Kara Kuvvetleri Okullar Dairesi başkanlığı görevlerinde bulundu. Okullar Dairesi’ndeki görevi sırasında, 21 Mayıs 1963 tarihinde yaşanan Talat Aydemir olayı nedeniyle yüzlerce askeri öğrencinin okuldan ilişiği kesildi. Erzurum’daki Üçüncü Ordu Karargâhı’nın Erzincan’a taşınmasıyla Erzincan Askerî Lisesi kapatıldı.
- Yükselişi ve Genelkurmay Başkanlığı: 1964 yılında tuğgeneralliğe terfi etti ve Kara Kuvvetleri Okullar Dairesi başkanlığı görevini sürdürdü. 1967’de tümgeneral, 1970’te ise korgeneral oldu. Bu rütbelerde çeşitli görevlerde bulunduktan sonra, 1974 yılında orgeneral oldu ve Kara Kuvvetleri kurmay başkanlığı görevini üstlendi. Aynı yıl Kıbrıs Barış Harekâtı gerçekleştirildi. 1977’de Kara Kuvvetleri komutanı oldu. 7 Mart 1978’de ise Genelkurmay Başkanlığı görevine getirildi.
- 12 Eylül Darbesi: Kenan Evren’in Genelkurmay başkanlığı döneminde, ülkedeki siyasi istikrarsızlık ve toplumsal olaylar giderek arttı. 12 Eylül 1980 tarihinde, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak ülke yönetimine el koydu. Genelkurmay Başkanı olarak darbeyi yönetti ve ardından Millî Güvenlik Konseyi başkanı oldu.
- Cumhurbaşkanlığı Dönemi: 1982 yılında yapılan halk oylamasıyla kabul edilen yeni anayasa ile Türkiye’nin cumhurbaşkanı oldu. 1989 yılına kadar bu görevde kaldı. Cumhurbaşkanlığı döneminde, 1982 Anayasası’nın hazırlanması ve kabulü, 24 Ocak Kararları’nın uygulanması, din derslerinin okullarda zorunlu hale getirilmesi gibi önemli kararlar alındı.
- Emeklilik ve Yargılanma Süreci: Cumhurbaşkanlığı görevini tamamladıktan sonra Marmaris’teki yazlığına çekildi ve politikadan uzak bir yaşam sürdü. 29 Mart 2000 tarihinde hakkında darbe dönemindeki eylemleri nedeniyle suç duyurusunda bulunuldu. 12 Eylül 2010 referandumuyla 1982 Anayasası’nda yapılan değişikliklerle yargılanmasının önü açıldı. 2012 yılında başlayan yargılama sürecinde, “anayasayı ihlal” ve “devletin birliğini bozmak” suçlarından yargılandı ve müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Ancak, sağlık sorunları ve yaşlılığı nedeniyle bu süreçte aktif olarak yer alamadı.
- Vefatı: Kenan Evren, 9 Mayıs 2015 tarihinde Ankara’da Gülhane Askerî Tıp Akademisi’nde hayatını kaybetti. Cenazesi, devlet töreni yapılmadan Ankara’da toprağa verildi.
Kenan Evren’in yaşamı, Türkiye’nin yakın tarihinde önemli bir yere sahiptir. 12 Eylül Darbesi’nin lideri olarak ülkenin yönetimini ele alması ve cumhurbaşkanlığı dönemindeki politikaları, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal yapısını derinden etkilemiştir.
Kenan Evren’in künyesi şu şekildedir:
Doğum: 17 Temmuz 1917, Alaşehir, Manisa
Ölüm: 9 Mayıs 2015, Ankara
Eşi: Sekine Evren (1944-1982)
Çocukları: Şenay Evren, Miray Evren, Gülay Evren
Eğitim:
- İlkokul ve ortaokulu Alaşehir’de okudu.
- Balıkesir Lisesi’nde eğitim gördü.
- 1938 yılında Maltepe Askerî Lisesi’nden mezun oldu.
- 1938 yılında Kara Harp Okulu’nu bitirdi.
- 1949 yılında Harp Akademisi’nden mezun oldu.
Askerlik Kariyeri:
- 1938 yılında Teğmen olarak göreve başladı.
- 1940 yılında Topçu Atış Okulu’nu bitirdi.
- 1942 yılında Üsteğmen oldu.
- II. Dünya Savaşı yıllarında Trakya’da görev yaptı.
- 1958-1959 yıllarında Kore Savaşı’nda görev aldı.
- 1960 yılında Kurmay Yarbay rütbesiyle Ordu Donatım Okulu Kurmay Başkanlığı görevini üstlendi.
- 1964 yılında Tuğgeneral oldu.
- 1967 yılında Tümgeneral oldu.
- 1970 yılında Korgeneral oldu.
- 1974 yılında Orgeneral oldu.
- 1977 yılında Kara Kuvvetleri Komutanı oldu.
- 1978 yılında Genelkurmay Başkanı oldu.
Siyasi Kariyeri:
- 12 Eylül 1980 tarihinde yapılan askerî darbe ile yönetime el koydu ve Millî Güvenlik Konseyi Başkanı oldu.
- 1982 Anayasası’nın kabulünden sonra Türkiye’nin 7. Cumhurbaşkanı oldu (1982-1989).
Vefatı ve Sonrası:
- 9 Mayıs 2015 tarihinde Ankara’da vefat etti.
- Devlet töreni yapılmadan Ankara’da toprağa verildi.