Oktay Sinanoğlu, yalnızca Türk kimya mühendisliği alanında değil, aynı zamanda Türkçe’nin korunması ve akademik gelişimi üzerine yaptığı katkılarla da tanınan bir bilim insanıdır. Eğitimini ve kariyerini ABD’de tamamladıktan sonra, uzun yıllar Yale Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yaptı. Hem bilimsel hem de kültürel alanlarda önemli izler bırakan Sinanoğlu, özellikle Türkçe’nin korunması için verdiği mücadeleyle tanınır.
Erken Yaşamı ve Eğitim Hayatı
Oktay Sinanoğlu, 25 Şubat 1935’te İtalya’nın Bari şehrinde doğdu. Babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu, Türkiye’nin Bari Başkonsolosu’ydu. II. Dünya Savaşı başladığında ailesiyle birlikte Türkiye’ye döndü. 1953 yılında TED Ankara Yenişehir Lisesi’ni birincilikle tamamladı ve aynı yıl ABD’ye gitti. 1956’da Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den kimya mühendisi olarak mezun oldu. Sonraki yıllarda Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisansını tamamlayarak “Sloan Ödülü”nü kazandı.
Akademik Kariyer ve Başarılar
Oktay Sinanoğlu, 1960’ta Yale Üniversitesi’ne öğretim üyesi olarak katıldı. 1963’te kimya alanında profesörlük unvanını kazandı ve Yale Üniversitesi’nde bu unvanı alan en genç öğretim üyesi oldu. 1964 yılında teorik kimya bölümünü kurarak, atom ve moleküllerin çok-elektron teorisi, kimyasal tepkime mekanizmaları gibi birçok önemli alanda çalışmalar yaptı. Sinanoğlu, 1988’de Sinanoğlu indirgemesi olarak bilinen devrimsel bir yöntemi yayına aldı. Bu yöntem, kimyasalların birleşiminden sonra nasıl tepki vereceklerini öngörmeyi mümkün kılan matematiksel teorilere dayanıyordu.
Türkçe ve Kültürel Katkıları
Oktay Sinanoğlu, sadece bilimsel alanlarda değil, Türk dilinin korunması ve geliştirilmesi konusunda da önemli görüşler ileri sürdü. Türkçenin yabancı dillerin istilası altında olduğunu savundu ve Türkçede yabancı kökenli kelimelere karşı çeşitli alternatifler sundu. Eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini vurgulayarak, yabancı dillerin takviyeli olarak öğretilmesi gerektiğini ifade etti. Bu görüşlerini, Hedef Türkiye ve Bye Bye Türkçe adlı eserlerinde de detaylandırdı.
Ödülleri ve Uluslararası Başarıları
Sinanoğlu, kariyerinde pek çok ödül kazanmıştır. 1966’da TÜBİTAK Bilim Ödülü, 1973’te Alexander von Humboldt Research Award ve 1975’te International Outstanding Scientist Award of Japan gibi ödüllere layık görülmüştür. Ayrıca, Nobel ödülü için iki kez aday gösterildiği de bilinmektedir. 1973’te Japonya’ya “fahrî büyükelçi” olarak gönderildi.
Emeklilik ve Türkiye’ye Dönüş
1997 yılında Yale Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde profesörlük görevine başladı ve 2002 yılına kadar burada öğretim üyeliği yaptı. Türk üniversitelerine, TÜBİTAK’a ve Japonya’daki araştırma kuruluşlarına danışmanlık yaptı.
Oktay Sinanoğlu’nun Kendi Yazdığı Kitaplar
- Akademik
- Modern Quantum Chemistry : Istanbul Lectures (Academic Press,1965)
- Sigma Molecular Orbital Theory (Yale Press,1970)
- Three Approaches to Electron Correlation in Atoms and Molecules (with K.Brueckner,Yale Press,1971)
- New Directions in Atomic Physics (with E.Condon,Yale Press,1971)
- Göçmen Hamamı
- 2050’ye 5 Kala Dünyanın 105 Yıllık Tarihi
- İlerisi için
- Türkçe Giderse Türkiye Gider
- Bye Bye Türkçe/Bir New-york Rüyası
- Büyük Uyanış
- Hedef Türkiye
- Ne Yapmalı / Yeniden Diriliş ve Kurtuluş İçin
- Yeni Bilim Ufukları I
- Yeni Bilim Ufuklari 2 Yeni bir matematik kuramı ve onunla bazı fizik kimya ilkelerinin bulunması
- Yeni Bilim Ufukları 3 Hayatın Örgüsü Elli Yıllık Biyolojinin Temellerini Sarsan Sorular
- Açıklamalı Fizik, Kimya, Matematik Ana Terimleri Sözlüğü
Ölümü ve Mirası
Oktay Sinanoğlu, 19 Nisan 2015 tarihinde Florida, Miami’de hayatını kaybetti. Ölümü, uzun süren bir sağlık sorununun ardından beslenme tüpünün tıkanması nedeniyle gerçekleşti. Sinanoğlu’nun cenazesi Türkiye’ye gönderildi ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi. Ardında bilimsel çalışmalarının yanı sıra, Türkçe’ye olan katkıları ve eğitim alanındaki kalıcı izleri bırakmıştır.
Oktay Sinanoğlu’nun Biyografik Kronolojisi
- 25 Şubat 1935: Bari, İtalya’da doğdu.
- 1953: TED Ankara Yenişehir Lisesi’ni birincilikle bitirdi ve ABD’ye gitti.
- 1956: Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den kimya mühendisi olarak mezun oldu.
- 1957: Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisansını tamamladı ve Sloan Ödülü‘nü kazandı.
- 1959-1960: Berkeley’de teorik kimya alanında doktora yaptı.
- 1960: Yale Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başladı.
- 1 Temmuz 1963: Kimya alanında tam profesörlük unvanını kazandı.
- 1964: Yale Üniversitesi’nde teorik kimya bölümünü kurdu.
- 1988: Sinanoğlu indirgemesi yöntemini geliştirdi ve yayımladı.
- 1997: Yale Üniversitesi’nden emekli oldu.
- 1997-2002: Yıldız Teknik Üniversitesi’nde profesör olarak çalıştı.
- 19 Nisan 2015: Florida, Miami’de hayatını kaybetti