Mete Han, Asya Hun İmparatorluğu’nun önemli figürlerinden biridir. Çin kaynaklarında yer alan bir efsaneye göre, Hun İmparatoru Teoman, oğlu Mete yerine üvey annesinin etkisiyle başka bir oğlunu tahta geçirmek istemiştir. Üvey annesi, Teoman’ı kandırarak Mete’yi komşu kavim olan Yüeçilere rehin gönderilmesini sağlamıştır. Ancak Mete, Yüeçiler’in elinden kaçarak babasının topraklarına dönmüş ve sonunda babasını, üvey annesini ve üvey kardeşlerini öldürerek MÖ 209’da kağan olmuştur.
Çavuş Oku ve Ok Öyküsü
Mete Han, pek çok konar-göçer kavmin kullandığı ıslıklı ok, yani çavuş okunu icat eden kişi olarak kabul edilir. Çin kaynaklarına göre bu ok, bir yöne yöneltildiğinde tüm askerler hedefe ok atarak aynı anda vurabiliyordu. Bir gün Mete, okunu en sevdiği atına çevirdi. Askerlerinden bazıları tereddüt edince, Mete, bu askerleri örnek teşkil etmesi için öldürdü. Aynı ok, bir gün babası Teoman’a yöneltildiğinde askerler tereddüt etmeden ok atmış ve Teoman hayatını kaybetmiştir.
Hun İmparatorluğu’nun Yükselişi
Mete, Hun İmparatorluğu’nu daha da büyütmek için seferlere başladı. İlk olarak doğudaki komşuları Donghular üzerine yürüdü ve onları ağır bir yenilgiye uğratarak yıllık vergi ödemelerini sağladı. Ardından Yüeçiler’e sefer düzenleyerek onları da egemenliği altına aldı. MÖ 203’te Yüeçileri mağlup edip topraklarını kendi egemenliğine kattı. Aynı şekilde Ordos bölgesinde Tahin Türklerini yenen Mete, bölgedeki önemli ticaret yollarını ele geçirerek Hun İmparatorluğu’nu zenginleştirdi.
Çin İmparatorluğu’na Karşı Zafer
MÖ 200’de, Çin İmparatoru Gaozu’nun 320.000 kişilik ordusu, Mete’nin kuvvetleri tarafından Baideng’de kuşatıldı. Çin İmparatoru, Mete ile barış yapmak zorunda kaldı ve Hunlar’a yıllık vergi ödemeyi kabul etti. Bu zaferin ardından, Mete Han, Çin’in kuzey sınırlarını tehdit etmeye devam etti. MÖ 198’de, Gaozu barış şartları sunarak, Hun İmparatorluğu ile yıllık haraç ödemeyi kabul etti ve barış anlaşması imzalandı.
Han Hanedanı’yla Akrabalık
Çin İmparatoru Liu Bang, Mete’nin askerî gücünden dolayı zorluklar yaşamış ve bir prensesi Hun sarayına göndererek akrabalık ilişkisi kurmak istemiştir. Mete, MÖ 192’de Lü Hou’ya saygısızca bir evlenme teklifinde bulunmuş, ancak Lü Hou bu teklifi kabul etmeyip Mete’ye bir prenses göndermiştir. Mete, sonrasında Lü Hou’dan özür dilemiş ve aralarındaki ilişkiler düzelmiştir.
Hun İmparatorluğu’nun Genişlemesi ve Askerî Güç
Mete, yönetimi altındaki halkları birleştirerek geniş bir imparatorluk kurmuş, profesyonel bir ordu oluşturmuştur. Sürekli eğitimli ve savaşa hazır askerlerden oluşan ordusu, Hun İmparatorluğu’na büyük zaferler kazandırmıştır. Ayrıca, Hunlar’ın geniş tahıl ve yiyecek kaynaklarıyla ordusunu ayakta tutabilmiş ve imparatorluğunu güçlendirebilmiştir.
Mete’nin Saltanatı ve Ölümü
Mete, MÖ 174’te öldüğünde, Asya’nın büyük bir kısmını kapsayan devasa bir imparatorluk bırakmıştır. İmparatorluğunun sınırları doğudan batıya Japon Denizi’nden İdil Nehri’ne, kuzeyden güneye ise Sibirya’dan Tibet ve Keşmir’e kadar uzanıyordu. Mete’nin bu büyük başarıları, Çin’in iç karışıklıkları ve zayıf ordusu sayesinde kolaylaşmış ve imparatorluğu hızla büyümüştür.
Kültüre Etkileri ve Oğuz Kağan Efsanesi
Mete Han’ın adı, Çin efsanelerinde acımasız ve disiplinli bir komutan olarak geçmiştir. Ayrıca, Türk destanlarında Mete’nin hayatı, Oğuz Kağan Destanı’na ilham kaynağı olmuştur. Oğuz Kağan efsanesindeki birçok öğe ve yaşam hikâyesi, Mete Han’ın hayatı ile örtüşmektedir. Bu da Mete’nin, Türk kültüründe ne denli derin bir iz bıraktığını göstermektedir.
Türk Kara Kuvvetlerinin Kuruluşu
Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş tarihi olarak 1363 yılı kabul edilse de, bazı tarihçiler Mete’nin tahta çıkışı olan MÖ 209’u bu tarihe dayandırmaktadır. Nihal Atsız ve Yılmaz Öztuna gibi tarihçiler, Mete’nin tahta çıkışını Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş tarihi olarak kabul etmişlerdir. Bu görüş, Türk askeri tarihinde Mete’nin etkisini vurgulayan önemli bir bakış açısıdır.
Mete Han, yalnızca Asya Hun İmparatorluğu’nu güçlendiren ve genişleten bir lider değil, aynı zamanda askeri dehası ve stratejik zekâsıyla tarihe damgasını vurmuş bir figürdür. Hem Türk hem de Çin kültürlerinde iz bırakan Mete, dünya tarihindeki önemli liderlerden biri olarak kabul edilmektedir.
Mete Han’ın Hayatının Kronolojik Sıralaması
1.MÖ 209 – Kağan Olması:
Mete, babası Teoman’ı öldürüp Hun İmparatorluğu’nun kağanı olmuştur.
2.MÖ 208 – Donghular’ı Yenmesi:
Donghular’a savaş açarak onları mağlup etmiş ve vergiye bağlamıştır.
3.MÖ 203 – Yüeçileri Yenmesi:
Yüeçiler’i mağlup ederek topraklarını Hunlara katmıştır.
4.MÖ 200 – Baideng Savaşı:
Han İmparatoru Gaozu’nun ordusunu kuşatarak barış yapmıştır.
5.MÖ 198 – Barış Antlaşması:
Gaozu ile barış yapmış, yıllık haraç ödemeyi kabul etmiştir.
6.MÖ 192 – Lü Hou’ya Mektup Göndermesi:
Lü Hou’ya evlenme teklif etmiş ve özür dileyerek prenses almıştır.
7.MÖ 174 – Mete’nin Ölümü:
Mete, büyük bir imparatorluk bırakarak ölmüştür.